Het orgel in de Dorpskerk Woubrugge klinkt weer, na twee jaar restaureren

In augustus was ik te gast in de Dorpskerk van Woubrugge. Een allerhartelijkste ontvangst door Ed Molenaar (voorzitter van de Orgelcommissie, maar ook van de Historische Vereniging), André Oosterom (secretaris van de kerkrentmeesters) en Eb van de Vechte (fotograaf) viel mij ten deel. Onder het genot van een bakkie koffie konden we alvast zien hoe mooi het Mitterreither-orgel (van 1794) was geworden na de restauratie van de afgelopen bijna twee jaar. En dat leverde meteen gespreksstof op.

Van meet af aan was duidelijk dat het orgel niet in delen gerestaureerd kon worden, maar dat het als één geheel moest worden uitgevoerd. Een van de voorwaarden van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) was dan ook dat de kleurstelling óók origineel moest zijn. Eigenlijk logisch, want een historisch orgel lekker opfrissen met een hagelwit kleurtje zou afbreuk doen aan het geheel. De kleuren zijn dus wat terughoudend te noemen, respectvol richting het oudere materiaal, met als ijkdatum het jaar 1850. Hiertoe werd de nog zichtbare 19e-eeuwse polychromie geretoucheerd en het verguldwerk gepatineerd: voor de decoraties werd nieuw bladgoud gebruikt. Het gespecialiseerde schilders- en restauratiebedrijf De Jongh uit Waardenburg heeft dit heel kundig voor elkaar gekregen. Opvallend is dat het uiterlijk rijke en rank gestileerde bloemmotieven en instrumenten op de wangstukken en galerijen bevat.

Wereldprimeur

Tja, en waar heb je een orgel voor? Om muziek mee te maken. Woubrugge blijkt een wereldprimeur te hebben: een nieuw treedsysteem voor de drie aanwezige balgen. Dit systeem werkt zonder de gebruikelijke windmotor. In plaats daarvan worden met behulp van elektromotoren en spindelassen de drie balgen opgetild als die leeg zijn, om de ‘orgeltreder’ te imiteren. De windmotor werd pas vanaf begin 20e eeuw toegepast en zou hier afbreuk doen aan de historische klank. Deze weken wordt het systeem nog verder afgeregeld. Ik mocht dit proefondervindelijk vaststellen door spelender wijs te worden. De klank is wel helder, maar de wind nog niet echt stabiel. Na het afregelen volgen nog het optimaliseren van de intonatie en het stemmen.
Mooi, en wèl strak is het uiterlijk van de speeltafel en de registerplaatjes. En een nieuw register: een Woudfluit 2’, een aanwinst! Hoewel adviseur Bert den Hertog aanvankelijk niet zeker wist of alle koppels wel konden worden aangebracht, mocht ik nu constateren dat dat wel degelijk gelukt is. Het pedaal heeft nu ook schijnbaar een eigen stem: een Subbas 16’, hoewel die een transmissie is van de Bourdon 16’ van het hoofdmanuaal, maar wel afzonderlijk bruikbaar, waardoor het geluid niet te wollig wordt.
Ah, ik word te technisch. Dan volsta ik met de vermelding dat het orgel 17 stemmen heeft plus die transmissie, met een rijk klankenpalet waarmee je alle kanten op kunt. Het klinkt galant en verfijnd, subtiel, mooi passend in deze kerk.

Weer in gebruik

Op zondag 2 juli klonk het instrument voor het eerst weer in de eredienst, op 20 juli was de oplevering, en de officiële ingebruikneming staat voor 7 oktober op de agenda. Dit is een middagprogramma voor genodigden: mensen die nauw bij dit project betrokken waren.
En ja, het heeft allemaal wat langer geduurd dan aanvankelijk gehoopt; het begon al met corona, waardoor de financiële acties niet konden starten. Tijdens het project is orgelmaker Van Vulpen (de restaurateur van het orgel) een fusie aangegaan met orgelmakerij Elbertse uit Soest. Hierdoor is enkele weken vertraging ontstaan. En wat je op de tekentafel niet kunt voorspellen is het millimeterwerk in het instrument aan de voorgeassembleerde onderdelen om alles betrouwbaar werkend te krijgen. De werking van alle mechanische onderdelen moest proefondervindelijk getest worden; het gaat om relatief kleine, maar zeer arbeidsintensieve aanpassingen.

Slotakkoord

Tijdens de verbouwing zijn gelukkig geen onverwachte bouwkundige zaken in de kerk opgedoemd – alles was goed voorbereid en onderzocht, en er werd gewerkt vanuit het door de adviseur geschreven herstelplan.
Ook financieel is men mooi uitgekomen dankzij de acties (zoals ‘Adopteer een orgelpijp’ waar velen, ook heel wat niet-kerkleden, aan meededen) en de aangeschreven fondsen zoals de St. Fonds Alphen (v/h VSB-fonds) en het Prins Bernhard Cultuurfonds, en subsidies van 1) de Provincie Zuid-Holland en 2) de regeling Klinkend Erfgoed (van de al eerder genoemde RCE).
De Orgelcommissie kan tevreden zijn en kan zichzelf na 50 vergaderingen opheffen. De stichting ‘Vrienden van de Dorpskerk’, die gaandeweg het traject is opgericht, gaat zich dan ontfermen over nieuwe activiteiten zoals concerten, Open Monumentendag, onderhoud en dergelijke. Woubrugge, de adviseur, de orgelbouwer, de schilder, de orgelcommissie en de gemeente mogen trots zijn op dit mooie instrument!

Bent u benieuwd naar het nieuwe orgelgeluid? Beluister dan het filmpje op YouTube:

Chris van der Ouw