Verenigd door het vuur

Het beeld boven dit bericht doet pijn, toch is het realiteit. Hoe kijken leden van de RK-parochie en van de PKN-gemeente uit Hoogmade nu, enkele maanden later, terug op de gebeurtenissen rond de brand? Welke initiatieven zijn ontstaan? Maar vooral: wat zijn de plannen voor de toekomst? Kerken rond Rijn & Gouwe vroeg het aan Marjo Hoogenbosch, pastor van de H.H. Clara en Franciscusfederatie, en aan Jan Uit den Boogaard, scriba van de PKN-gemeente Hoogmade-Rijpwetering.

Het was landelijk nieuws op maandag 4 november 2019 en een zwarte bladzijde in de geschiedenis van het Zuid-Hollandse dorp Hoogmade. Een felle, verwoestende brand legde in een paar uur tijd de Onze-Lieve-Vrouw-Geboortekerk – De Goede Herder aan de Kerkstraat voor het allergrootste deel in de as. Ontelbaar veel mensen waren, live of via internet, getuige van het drama en zagen, vaak met tranen in de ogen, hoe ook de karakteristieke groene torenspits als gevolg van de vlammen uiteindelijk tegen de vlakte ging.

Sindsdien mist het dorp een markant herkenningspunt, dat altijd tot ver in de omtrek te zien was. Maar de kerkgemeenschap Hoogmade-Woubrugge mist vooral haar kerkgebouw, met alle gevolgen van dien.

Mix van emoties

Katholiek, protestant, ongebonden of ongelovig – door de brand waren alle inwoners van het dorp, en velen daarbuiten, zwaar aangedaan. “Ik had nog liever gehad dat mijn eigen huis was afgebrand!” riep een mevrouw geëmotioneerd uit. Want de aanblik van die zwartgeblakerde, grotendeels verwoeste kerk raakt iedereen en heeft daardoor een enorme impact. Ook op logistiek gebied overigens, want onmiddellijk dienden zich bij de parochie een aantal acute problemen aan, zoals: waar gaan we de eerstkomende viering houden, en waar moeten onze koren nu oefenen?

Jan Uit den Boogaard: “Diezelfde avond nog heb ik de parochie laten weten dat wij natuurlijk wilden helpen, en dat de deuren van onze kerk letterlijk en figuurlijk voor hen openstaan.”

“Wat je vaak ziet in een crisissituatie zoals deze is een mix van emoties die strijden om voorrang”, legt Marjo Hoogenbosch uit. “Aan de ene kant is er verdriet, ongeloof en weerstand, en tegelijkertijd aan de andere kant een hele nuchtere en praktische instelling.” Dus werd er een groep geformeerd die op zondagavond een (drukbezochte) viering mogelijk maakte in basisschool Ter Does, hebben de vier RK-koorgroepen nu in de PKN-kerk aan de Vissersweg hun repetitieplek gevonden en worden in dat kerkgebouw momenteel ook RK-uitvaartdiensten gehouden.

Jan heeft daar geen moeite mee, integendeel. “Als koster bij zo’n RK-uitvaart ga ik ook gewoon mee ter communie.” Hij ziet ‘zijn’ kerk dan ook graag als multifunctioneel gebouw. Vorig jaar waren de vaste kerkbanken al vervangen door losse stoelen, zodat de ruimte ook gebruikt kan worden voor condoleances, een lezing of zelfs een feest. “Toen hadden we natuurlijk nog geen idee van de brand, maar die nieuwe indeling komt nu wel goed uit. Tja, is dat een vooruitziende blik geweest – of de Voorzienigheid?” zegt hij met een lach.

Gezamenlijk aan de slag

“Al die blijken van medeleven waren hartverwarmend”, blikt Marjo terug. “De praktische hulp van de PKN in Hoogmade is natuurlijk al heel fijn, maar daarnaast kwamen er steunbetuigingen uit werkelijk het hele land, in allerlei vormen en op allerlei manieren. En hier in het dorp en in de parochie willen veel mensen daadwerkelijk iets doen, het blijft dus niet bij loze toezeggingen!”

Marjo en Jan hebben duidelijk ervaren dat mensen oprecht zijn geraakt door de brand, en dat zorgt voor een gevoel van eenheid en saamhorigheid. Men zet samen de schouders eronder en slaat de handen ineen, met als motto: dit kunnen wij met elkaar aanpakken.

Zo is er binnen de parochie inmiddels een stichting opgericht die zich onder andere gaat bezighouden met crowdfunding en zijn er diverse werkgroepen samengesteld, elk met een eigen opdracht. Voor vieringen kan men gebruikmaken van zaal de Drieluik in Hoogmade of uitwijken naar de RK-kerk van Rijpwetering – hoewel een ‘vierplek’ in het eigen dorp bij velen de voorkeur geniet.

Wat er met het gehavende gebouw aan de Kerkstraat gaat gebeuren, is nog niet bekend. Wederopbouw in dezelfde vorm en afmeting lijkt geen reële optie, want zoals zo veel kerkgenootschappen heeft ook Hoogmade-Woubrugge te kampen met een teruglopend aantal actieve kerkgangers. Veel zal ook afhangen van de stabiliteit van de constructie, en van de verzekering; daarnaast heeft het bisdom uiteraard ook een stem in het kapittel.

“Want tussen droom en daad…”

Zijn er, als gevolg van deze ‘noodgedwongen’ coöperatie tussen parochie en gemeente, grenzen weggevallen? Marjo en Jan kijken elkaar aan: “Nou, we hadden natuurlijk wel altijd ieder onze eigen dingen, al waren we absoluut geen vijanden van elkaar. Maar er was eigenlijk nooit zo’n noodzaak tot intensieve samenwerking – en nu, door de brand, ineens wél!”

En smaakt dat naar meer, voor de toekomst? “Jazeker!” antwoordt Jan Uit den Boogaard volmondig. “Dit weekend hebben we bijvoorbeeld een gezamenlijke nieuwjaarsontmoeting, waar iedereen enthousiast op reageerde.” Wat hem betreft, is het samenwerkingsverband dan ook permanent: “Wij zijn daar aan toe.” Want ook de PKN-gemeente Hoogmade-Rijpwetering loopt sterk terug in ledenaantal, dus een toekomstige fusie met een andere PKN-gemeente of zelfs een parochie, zal binnen afzienbare tijd een onvermijdelijke en noodzakelijke stap zijn.

Marjo Hoogenbosch staat daar wat anders in. “Op dit moment heerst er een stemming van: wij kunnen dit met elkaar doen, en er zijn ook ideeën voor andere momenten van samen optrekken. Nu doen we dus veel samen, want nood breekt wetten, maar een fusie tussen parochie en PKN (of een gezamenlijk nieuw kerkgebouw) is toch echt nog een brug te ver, ook vanwege de verschillen in kerkorde tussen onze kerken en de formaliteiten waaraan wij binnen de RK-kerk gehouden zijn.”

Ondanks het verdriet en de ontzetting heeft de brand in Hoogmade mensen dus dichter bij elkaar gebracht: jong en oud, katholiek en protestant. Of die toenadering in de toekomst tot meer moois zal leiden? Daarvoor moet wellicht nog heel wat water door de Does stromen.

Carien Mensink-Ferguson