Op de Remonstrantse fiets

Op een net niet helemaal droge zaterdagmorgen stappen in Koudekerk zo’n twintig mensen op de fiets. De tocht door het Groene Hart voert langs weiden, water, molens en kerken.

Onder de diverse Godshuizen in het Groene Hart zijn ook enkele Remonstrantse kerkjes. Elders in het land tref je vaak alleen in de grotere steden (nog) Remonstrantse kerken. Maar in deze streek vind je ze ook in Oude Wetering, Zwammerdam, Nieuwkoop, Waddinxveen. Wij stappen van de fiets om de Remonstrantse kerken van Boskoop en Alphen te bezoeken.

In 2019 is het 400 jaar geleden dat de Remonstranten uit wat dan nog heet de Nederduitse Gereformeerde Kerk worden gezet. Hun opvattingen worden door de Synode van Dordrecht beoordeeld als niet orthodox genoeg. Het dubieuze jubileum vormt de aanleiding om eens aan Remonstranten in onze omgeving te gaan vragen hoe het met hen gaat. En te informeren naar hun opvattingen nu…

Juweeltje

In Boskoop worden wij zeer hartelijk ontvangen in een knus typisch jaren 30-kerkje. Het vervangt in 1932 de oude kerk aan de overzijde van de Gouwe als die moet wijken voor de aanleg van de hefbrug. Sinds 1967 hebben de Boskoopse Remonstranten een samenwerkingsverband met de Vrijzinnig Hervormden.

Al even vriendelijk worden wij verwelkomd in de Samuël Aardewerksteeg in Alphen. Kort na de Tweede Wereldoorlog neemt een aantal Remonstranten dat niet meer elke zondag op en neer wil reizen naar Zwammerdam, daar zijn intrek in een leegstaand pand. Dat het gebouw leegstaat heeft overigens een dieptrieste reden. Het betreft namelijk de voormalige synagoge. De Holocaust heeft van de Joodse gemeenschap in Alphen bijna niemand overgelaten…

De nazi’s sparen wel het interieur van de synagoge. En de Remonstranten voelen het als hun verantwoordelijkheid om de herinnering aan de Joodse geschiedenis van hun nieuwe kerk levend te houden.

De diepblauwe gebrandschilderde ramen met Davidsster, de heilige ark en haar met zilverdraad geborduurde voorhangsel, de koperen kandelaren en de in Hebreeuwse letters uitgeschreven Tien Geboden geven een bijzondere sfeer aan de gebedsruimte. Wat van buiten meer op een pakhuis lijkt dan op een kerk, is van binnen werkelijk een juweeltje!

Hecht

Maar hoe gaat het nu met de Remonstranten zelf?

Hun aantal is helaas niet groot meer. Zowel de Boskoopse als de Alphense gemeente komt eens in de twee weken samen. In Boskoop telt men in een viering ongeveer 25 en in Alphen circa 35 bezoekers. Toch, misschien wel juist omdat ze zo klein zijn, zijn beide gemeenschappen zeer hecht. Vooralsnog denkt men nog niet aan stoppen!

Standpunten

Hebben de Remonstranten nog dezelfde (onorthodoxe) ideeën als in 1619? In de dagen van de Tachtigjarige Oorlog denken de ‘precieze’ Gereformeerden en de ‘rekkelijke’ Remonstranten verschillend over wat heet de ‘predestinatie’. Volgens het orthodoxe standpunt heeft een mens geen enkele invloed op Gods besluit om hem wel of niet als zijn kind aan te nemen. Al voor onze geboorte, geloven de preciezen, zijn wij door onze Schepper voor-bestemd (ge-pre-destineerd) voor hemel of hel. Volgens de Remonstranten daarentegen geeft de Schepper aan elk van zijn mensenkinderen een vrije wil. Met als gevolg dat ons (eeuwige) lot voor een deel in onze eigen handen ligt.

Of de mens werkelijk een vrije wil heeft, is vier eeuwen later opnieuw een punt van discussie. Vandaag zijn het echter niet orthodoxe theologen maar (atheïstische?) wetenschappers die beweren dat ons gedrag volledig door onze genen is voorgeprogrammeerd. Van de weeromstuit is het vandaag ook ‘goed orthodox’ om te geloven dat wij van onze Maker de vrijheid hebben gekregen om te kiezen…

Verschil

Is er na 400 jaar dus eigenlijk geen verschil meer tussen Remonstranten en ‘gewone’ Protestanten?

Wat wij in Boskoop en Alphen ontdekken is dat Remonstranten van nu hele aardige mensen zijn die met liefde en trots vertellen over hun kerk. Waar wij niet echt achter komen is wat nu nog ‘typisch Remonstrantse’ ideeën zijn.

Of is het misschien juist typisch Remonstrants dat er geen typisch Remonstrantse standpunten bestaan? Op hun website verwoorden de Remonstranten als hun belangrijkste uitgangspunt dat ‘geloof begint bij jou. Dat houdt dat in dat we jouw levenswijsheid en inzichten volstrekt serieus nemen. Ook hechten we aan voortschrijdend inzicht. Je zou dat geestelijke souplesse kunnen noemen. God laat zich niet vangen in woorden, kerken of geloofsbelijdenissen. Daarom zijn Remonstranten voorzichtig om namens God te spreken. Ze willen recht doen aan het persoonlijke karakter van geloven en het individuele spreken over God. Remonstranten zullen niet snel beweren dat het christendom het enige ware geloof is. Oog hebben voor de menselijke maat in het geloof, dat vinden Remonstranten belangrijk. Hoe kom jij tot jouw recht? Daarom bepleiten ze een vrij en verdraagzaam christendom.’ (www.remonstranten.nl)

Invloed

Begint geloof inderdaad bij jou? Een van de hoofdlijnen van het geloof van ondergetekende is dat God de Initiatiefnemer van mijn en alle leven is. Dat het dus niet begint bij mij maar met zijn liefde…

Tegelijk voel ik mij heel erg thuis in de ruimte die de Remonstranten bieden aan een ieder om haar of zijn eigen weg in het geloof te vinden. Ik geloof dat het de Initiatiefnemer zelf is die ruimte schept voor het eigen initiatief van zijn mensenkinderen.

De Remonstranten zijn nog maar klein in aantal. Maar ik stel vast dat hun invloed groot is. Binnen de ‘paraplukerk’ die de PKN is geloven ik en velen vandaag ook dat God aan al zijn kinderen een vrije wil heeft gegeven en dat zij daarom ook allemaal eigen accenten kunnen en mogen leggen in hun geloof. Als Protestanten van nu liften wij een flink stuk mee ‘op de Remonstrantse fiets’!

Het was alleszins de moeite waard om op een zaterdag in juli in Koudekerk op de fiets te stappen. Alleen al omdat het Groene Hart een prachtig gebied is. Maar vooral omdat het fijn was om andere mensen te ontmoeten met ook een grote liefde voor de kerk, reisgenoten op het (fiets)pad naar Gods Koninkrijk!

Willem Biesheuvel