De Goede Herderkerk, een gebouw met een verhaal

Voor deze negende aflevering in de serie Kerkenpad heeft de redactie een beroep gedaan op twee gemeenteleden van wijkgemeente Goede Bron, Pieter Verkade en Evert den Hertog. Zij stelden een deel van dit artikel samen. Daarnaast putte de redactie uit het boekje ‘De Goede Herderkerk, een kerk met een verhaal’, een gedenkboek bij het 50-jarig bestaan van de Goede Herderkerk in 2015.

De Goede Herderkerk werd in 1964/1965 gebouwd naar een ontwerp van de bekende gereformeerde architect Wouter Ingwersen (1926-2011). Op 16 december 1965 werd de kerk ingewijd en – zoals te lezen is in het voorwoord van het gedenkboekje – daarmee begint een heel nieuwe periode in het kerkelijk leven van Oudshoorn. Wat begon als het gebouw van de Gereformeerde Kerk van Alphen aan den Rijn-Noord is in 2015 het gebouw van de wijk Oudshoorn van de Protestantse Gemeente Oudshoorn-Ridderveld te Alphen aan den Rijn. En nu is het een van beide kerken van wijkgemeente Goede Bron.

Hoe het begon

Over de start van de plannen voor nieuwbouw lezen we in het gedenkboekje: “Het begint allemaal met wensen en ideeën en, concreter, het maken van bouwplannen. Het bestaande kerkgebouw aan de Hooftstraat voldoet niet meer aan de behoefte van een groeiende gemeente in Alphen-Noord.” We schrijven 1963. Inmiddels is er een bouwcommissie gevormd die een geldwervingsactie zal starten onder de gemeenteleden. Architect Ingwersen komt met een ontwerp dat bewondering oogst: een kerkgebouw met maar liefst 700 zitplaatsen. Op Hervormingsdag 31 oktober 1964 legt ds. Tom de eerste steen van een nieuw kerkgebouw aan de Ten Harmsenstraat. Op 11 december 1965 wordt de kerk in gebruik genomen. Er is veel toeloop en tijdens de eerste kerstnachtviering in dat jaar is de kerk zo vol dat er 13 mensen flauwvallen.

Naam

Al in 1964 was de naam van het nieuwe kerkgebouw bekend, zo valt er in het herinneringsboekje te lezen. “Ds. Tom schrijft hierover uitvoerig in het Kerkblad van 6 november 1964. Vanuit zijn opties is ‘goede herder’ niet alleen een benaming die ook buiten de kerkelijke kring algemeen bekend is, maar raakt deze tevens de kern van het evangelie. Het is een zinspeling op de dienst des Woords.”

Er is natuurlijk veel meer te zeggen en te schrijven over de kerkelijke ontwikkelingen in Alphen-Noord vanaf de jaren zestig tot nu. Kernwoorden zijn diverse predikanten, Onderweg, Ashram, samen-op- wegproces, Federatie, PKN, nieuw elan, werkgroep ‘verfraaiing’, zorgzame en missionaire gemeente, bezuinigingen, teruglopend kerkbezoek, enthousiaste vrijwilligers. De belangstellende lezer verwijs ik graag naar de bijdragen van Maas van Egdom en Evert den Hertog in het gedenkboekje.

Ontwerp

De architectuur van het gebouw verdient speciale aandacht. Het ontwerp van de Goede Herderkerk is bijzonder, het gebouw heeft dan ook een plaats gekregen in het boek Kerkinterieurs in Nederland. Evert den Hertog en Pieter Verkade schrijven er het volgende over:

“Door zijn bijzondere vorm, met een geknikt, hoog opgaand dak en vrijwel gesloten gevels, lijkt de kerk meer op een spannend beeldhouwwerk dan op een gebouw. Het exterieur van de kerk geeft weinig prijs over het interieur. Wie de kerk betreedt, ervaart een serene kerkzaal met een verrassende ruimtewerking door de vorm van het plafond en een plattegrond in de vorm van een ongelijkzijdige vierhoek. Door de bijzondere lichtinval via de lichtstrook onder het dak en het grote glas-in-betonvenster, naar ontwerp van mevrouw M.C. Cotterink-Verschoor, heeft de kerkzaal een mystieke, sacrale sfeer.

Een zeer belangrijke inspiratiebron voor architect Ingwersen was de kerk Notre Dame du Haut, die de wereldberoemde architect Le Corbusier in 1954 in het Franse Ronchamp had gebouwd. Ingwersen was van mening dat een kerkgebouw meer moest zijn dan een doelmatig ingerichte zaal. Volgens hem moest de architectuur uitdrukking geven aan de essentie van de eredienst. De ideale kerk bevat daarom iets van een geheim, een geborgenheid: “het geheim van het komen van God tot zijn volk”. Dat geheim kreeg gestalte in de symboliek van het interieur, het belangrijkste onderdeel van de kerk.

Originele staat

Het interieur van de Goede Herderkerk verkeert grotendeels in originele staat. Hierdoor is in de kerk goed te ervaren wat Ingwersen voor ogen had bij het ontwerpen van deze kerk: “vorm geven aan de samenhorigheid van de kerkgemeenschap en deze gemeenschap ontsluiten”. Net als in de kerk van Ronchamp is de lichtinval van elementair belang voor de beleving van de ruimte. In de Goede Herderkerk heeft Ingwersen gespeeld met verlichting en kleur, hij heeft verschillende openingen gecreëerd, die ieder een ander architectonisch effect hebben. Om de sfeer van geborgenheid en afzondering te versterken zijn de openingen zodanig geplaatst en uitgevoerd, dat bezoekers van de kerkzaal de buitenwereld ervaren, maar niet overzien wat zich buiten de kerk afspeelt. “Het dak wijst gelijktijdig omhoog en naar beneden, alsof de hemel en de aarde worden verbonden”, het laagste punt, ‘de Aarde’, is boven de kansel, daar ligt de Bijbel en komt het Woord op aarde.

Glas-in-betonvenster

Hoogtepunt van de ruimte is het glas-in-betonvenster, dat zich uitstrekt van de vloer tot het plafond, Onderin wordt het begin van het leven afgebeeld, de oorsprong, het langzaam naar boven komen; in het midden: het leven in al zijn wervelende hoedanigheid met het goede en het moeilijke; en boven: het einde van het leven en het opgaan naar boven.”

De Goede Herderkerk was, is en blijft een kerk met een verhaal.

Bronnen

• Kerkinterieurs in Nederland, Auteur: Pia Verhoeven Eelco Beukers. Coauteur: Marc de Beyer. Uitgeverij Wbooks, 11 mei 2016, 400 pagina’s.
• De Goede Herderkerk, een kerk met een verhaal. Gedenkboek bij het 50-jarig bestaan van de Goede Herderkerk. Samenstellers: de jubileumcommissie (Koos Koen, Maas van Egdom, Carien Ferguson, Rinze Nieuwenhuis, Gijs Verbeek).

Pieter Verkade, Evert den Hertog, Marina Kapteyn