De Hervormde kerk in Hazerswoude-Dorp

In ons gebied van Rijn en Gouwe zijn wij als kerkelijke gemeenten in het bezit van heel veel verschillende gebouwen. Op volgorde van ouderdom wil de redactie hier aandacht aan besteden. Het geeft een stukje kerkgeschiedenis weer in het Rijnland. Ook de inspanningen van vorige generaties om een mooi kerkgebouw neer te zetten. In de loop der jaren de verandering in gedachtengang. Hoe kerken werden getransformeerd van “preekschuren” tot gebouwen met een liturgisch centrum en een meer functioneel gebruik. De bevolkingsgroei en bouw van nieuwe kerken in de jaren zestig. Ze hebben allemaal een verhaal en ik wens u veel leesplezier.

De Hervormde Kerk in Hazerswoude-Dorp staat hoger dan haar omgeving

In deze paaseditie vindt u de tweede aflevering in de Kerkenpadserie: de Hervormde Kerk in Hazerswoude-
Dorp, een van de oudste kerkgebouwen in de regio en dus met een rijke geschiedenis.

Het Hervormd kerkgebouw is een kerk van na de Reformatie. Gericht op het woord, zonder altaar. Op dezelfde plaats heeft eerder een eenvoudige rooms-katholieke kerk gestaan. Deze is echter afgebroken, waarna er na de Reformatie een nieuwe kerk gebouwd is. Ongeveer in dezelfde tijd gebeurde dit in het Rijnland ook in Woubrugge en in het dorp Oudshoorn.

Bouw als zaalkerk

De Hervormde kerk, gebouwd in 1646, was een eenvoudige zaalkerk, met een veelhoekige sluiting en een houten overwelving. Wie de tekeningen uit die tijd bekijkt, ziet dat er nauwelijks zitplaatsen waren, met uitzondering van de herenbanken, kerkenraadsbanken en de preekstoel. Het volk stond. 

Later is een zeer groot aantal zitplaatsen geplaatst in een relatief kleine kerk, in allerlei soorten. Opvallend was dat de herenbank achter in de kerk veel hoger was dan de rest. In de standenmaatschappij konden zij die in hoogheid gezeten waren, ook letterlijk neerkijken op de rest. Aan de noordzijde van de kerk ligt een portaal met fronton van omstreeks 1800. In onze tijd worden door deze uitgang de overledenen uitgedragen en kan men na de ochtenddienst de kerk verlaten.

Na de restauratie een kruiskerk

De kerk is gerestaureerd in 1946-1949, waarbij er aan de noordkant en aan de zuidkant een zijbeuk is aangezet. Zo werd het een kruiskerk. 

Bij deze restauratie is ook de binnenkant van de kerk rigoureus aangepakt. De koepel boven de herenbank, op de plaats waar nu de consistorie is, werd boven de preekstoel geplaatst en de preekstoel verhuisde van de zuidkant van de kerk onder die koepel; het klankbord boven de preekstoel verviel. Alle banken werden verwijderd en er kwamen zeer lange banken voor terug, plus veel stoelen. In die tijd werd er een groot belang gehecht aan veel zitplaatsen rondom de preekstoel. Het eikenhouten koorhek werd aangepast aan de preekstoel en de consistorie kwam erachter. De bouwvallige consistorie aan de zuidkant werd gesloopt.

Tweede restauratie

In de jaren negentig van de vorige eeuw werd de kerk opnieuw gerestaureerd en kwamen er weer nieuwe banken en stoelen in de kerk. De lange banken werden verwijderd en aan beide zijden in het middenschip kwamen zijbanken. De donkere zolder werd lichtblauw geschilderd en achter in de kerk onder het orgel kwam een tochtportaal. Ook het pleisterwerk werd weer fors aangepakt. Een paar jaar geleden is dat laatste opnieuw gebeurd; het pleisterwerk blijft een zorgenkindje. Momenteel staat de kerk er binnen en buiten piekfijn bij. 

Anders

De schermen om te kunnen beameren en een aparte plek voor het beamerteam plus geluidinstallatie waren er honderd jaar geleden natuurlijk nog niet. Toen onderwees de dominee het volk met luid galmende stem vanaf de preekstoel. Het klankbord boven zijn hoofd was van groot belang.

Wie van buitenaf naar de kerk kijkt en dit beeld vergelijkt met een foto van honderd jaar terug, ziet dat de kerk in de loop der jaren veel hoger is komen te staan dan haar omgeving. Het veen in Hazerswoude klinkt in en het kerkgebouw blijft op haar plaats. 

Het geeft stof tot nadenken dat een kerk hoger staat dan haar omgeving. Het mooie van dit soort oude kerken is, dat ze een geschiedenis van vele geslachten beslaan, waarin wij elke zondag mogen voortgaan.

Rens van Doeselaar